Burdina da metal guztien artean ugariena. Itsasoak bustitzen duen Kantauriko itsasbazterrean, mendi malkartsu eta handi bat dago, materia honetaz egina oso-osorik”. Plinio Zaharra. Historia Naturala. XXXIV. liburua, XV. kapitulua, XLVII. paragrafoa. Burdinak lotura hautsezina du Bizkaiko historiarekin, eta lur honetako gizon-emakumeak izan garen, orain garen eta izango garen horrekin. Gure aberastasunaren eta garapenaren subjektua eta objektua izan da, eta, denboraren poderioz, kultura-ondare material eta immaterial aberats bilakatu da, “burdinaren kultura” deitu izan denaren adierazgarri. Zalantzarik gabe, burdina ustiatu den aldi berean garatu da Bizkaia, burdina ugari egon baita gure lurrean, nahasgabe sekula ageri ez bada ere. Lehengaia beste elementu batzuekin batera agertzen da, oxidoak, silikatoak, sulfuroak edo karbonatoak eratuz. Mineral horiei hainbat izan eman dizkiegu: zaina, siderita, limonita, hematitea…
Bizkaiak burdina zuenez, beste herrialde eta kultura batzuekin jarri zen harremanetan. Gure lurrera Historiaurretik iritsi izan dira prospekziogileak, lehengai preziatu honen bila, harekin ezpatak, gezi-puntak, aizkorak, eraztunak… egiteko. Denboraren poderioz, burdinaren erauzketa eta eraldaketa finantza, teknologia eta portuetako jarduerekin lotu zen. Mineral honen atzetik urrutitik iritsi ziren horiek beren ohiturak ekarri zituzten, geureganatu ditugun usadioak: kantuak, egikerak, ordutegiak, aisialdiko jarduerak. Bizkaitarrek hain maitatua dugun futbola “burdin sukarrak” jota Bizkaira iritsi ziren ingelesek ekarri zuten. Era guztietako objektuak egin dira burdina landuz: gerrarako armak; lurra lantzeko eta eguneroko lanetarako lanabesak eta tresnak industria modernorako makinak; kapera, leiho eta balkoietako sareak; eraikinak, herriak eta hiriak edertzeko eskulturak; itsasoak zeharkatzeko ontziak; distantziak laburtzeko eta salgaiak eta bidaiariak eramateko trenak…
Era berean, burdina erauzteko eta eraldatzeko jarduerek gure paisaia eratu dute: mendiak alderik alde zulatu eta galeriak hondeatu dira, garai batean burdinolek zedarritzen zituzten Bizkaiko ibaiak, eta mendiak txondorrez beterik zeuden, metalurgiarako behar zen egur-ikatza egiteko. Bizkaiko udalerri askok goitik behera aldatu zuten itxura, fabrikak eta fabriketan lan egitera etorritako lagunak barnean hartzeko. Forjatu, urtu, xaflatu, jo… ekintza horien ondorioz, gure lurrari atxikitako jakintzak eta lanbideak sortu dira: errementariak eta ferratzaileak, olagizonak, metalaren beharginak, langileak, eskulangileak eta artistak. Aldaketa teknologikoak ere izan dira, mineralari ahalik eta errentagarritasun gehien ateratzeko asmoz eginak: haizeolak, burdinola handiak eta txikiak, labe garaiak, iltzeteriak, siderurgiak, altzairutegiak… Burdinbideak, burdin lanbideak, burdinazko paisaiak, burdinkiak… Denak ageriko dira jardunaldi hauetan. Giza garapena eta garapen teknologikoa, aurrerapen zientifikoak, modelatua, artea, asmamena, iraunkortasuna…
Azken batean, burdina gizakiaren beharretara egokitzean, oso ondare aberatsa sortu da, eta 2015eko Ondareari buruzko Europako Jardunaldietan zehatz islatu nahi dugu. Baterako helburua bilatuz eta taldeka lan eginez, obra korala sortuko dugu burdinaren omenez. Jarduerak, ekintzak, hitzaldiak, solasak, mintzaldiak, bisitak… eginez, gorazarre egingo diogu gure lurraldearen garapenean lagundu eta garena izatea eragin zuen mineral honi.
