2023 edizioa

Ondarea bizirik

UNESCO Ondare Immateriala horrela definitzen du: “Komunitateek, taldeek eta, kasu batzuetan, gizabanakoek beren ondare kulturalaren osagai gisa aitortzen dituzten erabilerak, adierazpenak, ezagutzak eta teknikak – berezko dituzten tresna, objektu, tresna eta espazio kulturalekin batera –.

Ondare hori belaunaldiz belaunaldi transmititzen da, eta komunitateek eta taldeek etengabe birsortzen dute, ingurunearen, naturarekiko elkarrekintzaren eta historiaren arabera, nortasun- eta jarraitutasun-sentimendua txertatuz, eta, horrela, kultura-aniztasunaren eta giza sormenaren errespetua sustatzen lagunduz”.

Ondare immaterialaren arloak

Ondare Immateriala esparru ezberdinetan adierazi daiteke. Esparru guzti horiek ez dira hermetikoak, hori dela eta, elementu kulturalak esparru desberdinetan ageri daiteke edota elkar loturik.

Ondare Immateriala ondare materialarekin esturik lotuta dago. Tresna, musika instrumentu, jantzi, janari edo leku zehatz batean adierazi daiteke. Horregatik guztiagatik, Ondare Immateriala espazio eta objektu zehatzetan agertzen da.

  • Kulturaren ahozko tradizioak
  • Ikuskizunaren arteak
  • Usadio sozialak, errituak eta jai-ekitaldiak
  • Naturarekin eta Unibertsoarekin lotutako ezagutzak eta erabilerak
  • Artisau-teknika tradizionalak

Kulturaren ahozko tradizioak

Hizkuntza Ondare Immateriala da, kultura transmititzeko tresna nagusia baita. Euskalki mota desberdin guztiak eta hizkuntza berbera erabiltzeko mota desberdinak, hika esate beterako, ondare immateriala osatzen dute.

Toponimia Bizkaiko Ondare Immateriala osatzen du. Are gehiago, ahozko tradizioak, adibidez, esaera zaharrak, asmakizunak, ipuinak, sehaska-kantak, elezaharrak eta diru-eskeen koplak Ondare Immaterialaren parte dira (Año Nuevo, Reyes, Santa Ageda, Marzas, Eguen Zuri, Carnaval, Marijesiak, eta abar.)

Ogibideetako berariazko hizkuntza herri edo komunitate bateko Ondare Immaterialaren parte da. Ondare hau, ahoz-aho transmititzen denez, lekuz leku eta igorlez igorle aldatzen doa.

Ikuskizunaren arteak

Ikuskizun arloan, musika instrumentala eta abestutako musikaz hitz egin daiteke, adibidez, erromeriak, txarangak, tanborradak edo dianak.

Dantza tradizionalak ere, adibidez, Dantzari-dantza, Kaxarranka, Ezpatadantza Arretxinagan, Arkuen dantza Lanestosan, eta abar.

Nahiz eta Bizkaian ohikoa ez izan, antzerki popularra ere aipatu daiteke. Adibidez, Muxikako el Entierro del Pellejo, edota Eguberrian, Aratusteetan edo Aste Santuan egiten diren eszenifikazio guzti horiek.

Musika instrumentuak, maskarak, jantziak eta gorputz apaindurak adierazpen kulturaletan erabiltzen direnean Ondare Immaterialaren parte ulertu daitezke.

Usadio sozialak, errituak eta jai-ekitaldiak

Bizitzarekin eta heriotzarekin lotutako errituak Ondare Immateriala dira, hala nola igarotze errituak: jaiotza, haurtzaroa, gaztaroa, ezkontzak, haurdunaldia eta heriotzari, doluari eta abarri buruzko sinesmenak.

Adibidez, “Maritxu Tailetako” abestia hortz bat erortzerakoan, “Maritxu Tailetako, gona gorridune eutsi hagin zaharra ta ekazu barrie”.

Urteko zikloari lotutako jaiak, hala nola Gabonak, Aratusteak, Marzak, Aste Santua, San Joan edo Santu Guztiak. Jai ekitaldi bakoitza, bere sinesmen, erritu, kantu, dantza, jolas, janzkera eta bazkari tradizionalak… herri guztietan egiten direnak.

Baseliza eta herriko jaiek, oro har eliza- eta erlijio-egutegiarekin batera, herri bakoitzeko jaiak bere ezaugarriak ditu.

Joko eta kirol tradizionalak, umeen eta helduen jokoak, baita sukaldaritza tradiziok Ondare Immaterialaren adierazpenak dira.

Halaber, soziabilitate kolektiborako moduak eta ohiturazko zuzenbideak arautzen dituen erakundeak, hala nola kofradiak, ermandadeak eta txokoak, eta komunitatean egiten diren lanak (auzolana, bidegintzea…) Ondare Immateriala osatzen dute.

Naturarekin eta Unibertsoarekin lotutako ezagutzak eta erabilerak

Arlo honen barruan, faunaren, floraren, meteorologiaren, ilargi-zikloen, urtaro-aldaketen eta abarren inguruko sinemenak sartzen dira.

Baita medikuntza tradizionala ere, hainbat sendabideetan itzulia, sendabelarren erabilera, sendatzaileak eta gaixotasun batzuen kausei buruzko sinesmenak

Artisau-teknika tradizionalak

Azken arlo honetan artisau-teknika tradizionalak eta erabilitako lehengaiak sartzen dira. Produktua bera baizik, ezagutzak, erabilitako teknikak, jarraitutako prozesuak eta erabilitako lehengaiak dira garrantzitsu.

Erremintak, jantziak, bitxiak, jantziak, osagarriak, ontziak, musika-tresnak, etxeko tresnak, jostailuak, inguru bateko artisautza tradizionaleko altzari bereizgarriak eta artilea, oihala, egurra, papera, beira, zeramika, zumea edo burdina bezalako lehengaiak.

Lehen sektoreko eginbeharretan (abeltzaintza, nekazaritza, arrantza, artzaintza eta ikazkinak) erabilitako teknikak, trebetasunak, usadioak eta prozesuak. Gaztaren, ogiaren, taloaren, txakolinaren, ardoaren eta marmeladaren salmenta, produkzioa, transformazioa eta trukea.

Ondare immaterialaren ezaugarriak

Ondare Immaterialaren ezaugarri nagusiak hauek dira: OI-a kolektibitate bateko kideen artean partekatzen da; Ahoz transmititu eta birsortzen da; orokorrean, haurtzarotik transmititzen da; gure memoria kolektiboaren parte da; kulturaren dimentsio materialarekin dago erlazionatua; normalean marko espazial eta denbora marko batean dago sartuta; gure bizi-modu eta egunerokotasunarekin lotuta dago; erritualizatua dago; esperientzia sentsorial bat da: arnastu egiten da, dastatu, ikusi eta sentiduen bitartez ulertzen da; bizirik dago eta dinamikoa da; ahula da, galdu daiteke.

Gustoko duzu? Partekatu

Ikusi edizio gehiago

2024 edizioa
Bide, sare eta loturen ondarea
Bizkaian erronka berri eta ilusionagarri bati ekingo diogu berriro ere, kultur ondarea zabaltzeko urteko programaren esparruan.
2022 edizioa
Ondare iraunkorra
Aurtengo gaiak jardueren antolatzaileei gonbit egiten die aztertzeko zein urrats eman daitekeen gure kultur ondare joria eta askotarikoa.
2021 edizioa
Ondare irisgarri eta inklusiboa
Kultura-ondarea komunitate bat osatzen duten pertsonen isla da; haien balioen, sinesmenen, ezagupenen eta tradizioen autoadierazpena.
2020 edizioa
Ondarea eta Hezkuntza
Askotariko loturak dituen binomio bat. Kultura-ondarea iraganetik jasotako ondasun-multzo zabal eta dibertso batek osatzen du.
2019 edizioa
Ondarea plazara!
Oro har, kultura-ondarea ez da izaten pertsona bakar baten obra. Adierazpen kolektiboak izaten dira gure identifik...
2018 edizioa
Ondarea, emakumeen emaria
Ba al dago aukerarik gure ondarea generoaren ikuspegitik interpretatzeko? Agente kulturalei egiten diegun galdera da, baina baita gizarteari ere.
2017 edizioa
Pasaia bizia
Paisaia: lurraldearen edozein zati, biztanleriak hautematen duen moduan, zeinaren izaera natur edota giza faktoreen ekintzaren eta elkarreraginaren emaitza baita.
2016 edizioa
Etxetik kanpo
Etxetik kanpo: migrazioak eta kultura-ondarea. Gizakiaren grinetako bat izan da beti etxea edo sorlekua atzean uztea...
2015 edizioa
Burdina
Burdinak lotura hautsezina du Bizkaiko historiarekin, eta lur honetako gizon-emakumeak izan garen, orain garen eta izango garen horrekin. Gure aberastasunaren eta garapenaren subjektua eta objektua izan da, eta, denboraren poderioz, kultura-ondare material eta immaterial aberats bilakatu da, “burdinaren kultura” deitu izan denaren adierazgarri.
2014 edizioa
Etxez etxe
Urtero bezala, aurten ere Ondarearen Europako Jardunaldiek gai bat izango dute hizpide. Izan ere, gai hori ardatz nagusi harturik antolatuko dira udalerriek, museoek, elkarteek, enpresek edo partikularrek eskainiko dituzten 150 jarduera inguru. Eta aurtengo gaia etxea izango da. Gure etxeak oso sakon ezagutuko ditugu.
2013 edizioa
Atzokoa biharko
Esku-hartze hauen oinarrizko helburua gure ondarea iraunaraztea izan da. Batzuetan, eraikin askorekin gertatu den bezala, erabilera berria emanez. Besteetan, tenplu eta bertako erretaulekin bezala, jatorrizko irudia berreskuratuz eta ahal izan den neurrian berriro hondatzea ekidinez. Inoiz, materiagabea den ondarearen kasuan batez ere (dantzak, ohiturak, hizkuntza...), mota honetako ekimenak egon ezean betirako desagertuko ziren elementuak ezagutzera emanez.
2012 edizioa
Urria kultura garaia da
Oraingoan historiaren garai labur baina aldi berean benetan bikaina aukeratu dugu: Erdi Aroaren bukaera. 50 bat urteko aldia -1475 eta 1525 bitartekoa, borobilduz-, non Bizkaia bandoen arteko borroken indarkeriaren ondorioz lotua izatetik, penintsulako lurralde baketsuenenetako eta oparoenetako bat izatera igaro zen.
2011 edizioa
Argiak eta aurrerapena
”Ilustratu” hitzak, besteak beste, hau esan gura du: “adimenari argia ematea, irakastea, zibilizatzea”. Hori izango da, hain zuzen ere, Ondareari buruzko Europako 2011ko Jardunaldien oinarria: herrikideen adimenari argia ematen, irakasten eta zibilizatzen saiatu ziren zenbait bizkaitarren ahalegina erakustea. Euren historiak kontatzea. Euren lorpenak ezagutzea.
2010 edizioa
Sartu zure historioan
Ondarea sortu zuten pertsonengandik bereizten gaituen distantziak batzutan galarazi egiten digu maizetan ondare horren funts-funtsezko atal batez ohartzea: zergatik?. Zergatik dira ezberdinak erretaula barroko hori eta erretaula errenazentista hura? Zergatik dira gizonezkoak dan tzari bakarrak dantza honetan, beste horretan emakumezkoek ere parte hartzen badute?...
2009 edizioa
Bizkaia bideetan zehar
Antzinatik, bideak gure Lurralde Historikoaren benetako arteriak izan dira, eta lurraldea egituratu izan dute hainbat mailatan.
2008 edizioa
Baserriko bizimoduaren eta ofizio tradizionalaren ondarea
“Baserriko bizimoduaren eta ofizio tradizionalen ondarea” barruan daude, nekazal jarduerarekin zerikusian dauden elementuak, gero abeltzaintzatik pasatuz, gure ibaien uraren indarrarekin jarraituz eta kostaldea eta beronen itsas-dinamikara iristeraino.
2007 edizioa
Jaurerriko zalatariak: harresiak, dorreak eta gotorlekuak.
Ondarea baloratzea politiken eta kultur egitarauen helburu nagusienetako bihurtu da...
2006 edizioa
Burdinaren paisaiak
Aurreko urteetan bezala, Bizkaian bada jendearen arreta bereganatu nahi duen gai jakin bat, gure ondarearen alderdi nabarmen bat ukitu nahi duena. Burdinaren paisaiak leloa ardatz hartuta, zenbait jarduera antolatu dituzte gure lurraldearen historian sakon errotuta dagoen alderdi bat gogora ekartzeko asmoz, alegia: burdin minerala. Eta gogorazte ariketa hori hainbat ikuspegitik egin nahi dute: meatzaritza, paisaia, eraiki zuten ondarea...
2005 edizioa
Ibilbidea Bizkaiko hiribilduetan zehar
Ondarearen Europako Jardunaldien edizio hau Bizkaiko hiribilduei eskaintzeak denboran zeharreko ondarearen eta hiri-jardueren zeharkako irakurketa ahalbidetzen du. Programatutako hainbat jardueraren bidez, gure kultura-ondarearen hainbat alderdi ezagutzera hurbildu eta gonbidatu nahi da publikoa.
2004 edizioa
Bizkaiko burges etxebizitza
Hautatutako gaia Bizkaikoa burges etxebizitza da. Eraikin horiek garapen ekonomikoaren eta gure lurraldeak 1850 eta 1936 bitartean bizi izan zituen eraldaketa sozialen adierazgarri dira. Oraingo honetan, hasiera batean gutxiengo batek gozatzeko eraiki zituen familia bakarreko etxebizitza batzuen ateak irekitzen dira, baina gaur egun, birgaitu ondoren, horietako asko erabilera berrietara egokitu dira, eta agerian uzten dute horiek kontserbatzeko eta balioesteko interesa dutela. kita dauden egunak dira...
2003 edizioa
Abadiak, komentuak eta monasterioak
“Abadiak, Komentuak eta Monasterioak” lemaren pean, kanpainak askotariko ondarea nahi du erakutsi, gure historian erabat sartua, artezko adierazpen ugarikoa baina gehienentzat erabat ezezaguna.
2002 edizioa
Berreskuratutako ondarea: egurra eta harria
Aurtengo goiburuak, "Berreskuratutako Ondarea", hainbat erabileratarako berreskuratu diren zaharberritze-lanak, duela gutxikoak edo egiten ari direnak, arkeologia-aztarnategiak, monumentuak eta abar ezagutaraztea du helburu, kultura-ondarean egiten diren esku-hartzeak ulergarriagoak izan daitezen.
2001 edizioa
Ondare Industriala
Deialdi honetan partaide guztiei gai bera proposatu zaie: industria ondarea. Proposamen honen arabera, Foru Aldundiak eta Bilboko Udalak hasieran zuten eskaintza indartu dute, zenbait eraikin industrialekin. Eraikin horietako batzuek oraindik badihardute, eta bisitatzeak merezi du, euren berezitasunarengatik, ondo kontserbatuta daudelako eta kultura aldetik interesgarri direlako.